VOOR DE HAAGSE FOTOGRAAF ILYA VAN MARLE IS HET MAKEN VAN EEN PORTRET IETS ANDERS DAN EVEN EEN FOTOOTJE SCHIETEN. HIJ INVESTEERT HEEL VEEL TIJD IN DE COMMUNICATIE EN HET CONTACT. “PORTRETFOTOGRAFIE IS EEN HEEL INTIEME EN INTIMIDERENDE AANGELEGENHEID.”
FAMILIEPORTET
De Haagse familie Van der Borch van Verwolde liet zich door Ilya van Marle vastleggen in het voormalig familiehuis in het Gelderse Laren. “Met deze foto zijn wij een maand bezig geweest. Hij heeft echt mijn handtekening.” De gerenommeerde National Portrait Gallery exposeerde deze tot half februari in Londen. “In Engeland wordt portretfotografie serieuzer genomen dan hier. Dat schept een uitdagende omgeving voor fotografen met ambities”
TABLEAU VIVANT HAAGSE SCHOONFAMILIE “Dit is een geënsceneerd beeld van mijn – voor de helft Haagse – schoonfamilie. Oma Nita staat centraal. Dat sommigen met iets anders bezig zijn en dat niemand in de camera kijkt, vind ik geen enkel probleem.”
In alles wat Ilya van Marle aanpakt, gaat hij tot het uiterste. Topondernemers die maar een kwartier in hun agenda willen inruimen voor een foto weigert hij resoluut. Ilya: “Tot drie jaar geleden durfde ik er niets van te zeggen, maar voor een verdieping in mijn beelden is absoluut
niet. Het is de gedrevenheid van de Haagse foto- graaf die hem tot het uiterste doet gaan. Voor dit interview maakt hij ook alle tijd. Plaats van han- deling: zijn woonhuis aan de Obrechtstraat, waar hij samen met vrouw Tessa woont. Hoewel hij er twee uur voor in zijn agenda had gereserveerd, beslaat het gesprek een halve ochtend en een hal- ve middag. Aan de werklui die door het huis lo- pen, de schilders die de deuren in de lak zetten en de thermostaat die van slag is - het is daardoor nogal fris - lijkt hij zich niet te storen. Het weer- houdt hem er niet van een gloedvol betoog te houden over zijn manier van werken, zijn - niet afgemaakte - foto-opleiding, ontwikkelingen in de fotografie en zijn sportcarrière voordat hij ach- ter de camera belandde.
EENZAME WEG
Zijn tomeloze ambitie kwam voor het eerst tot uiting op de tennisbaan in zijn geboorteplaats
Uden. Als kind kon hij al snel een aardig balletje meppen. “Toen ik een jaar of tien, elf was, dacht ik dat ik daar groot in zou worden. Ik stond vijf dagen per week op de baan, op een gegeven moment had ik een trainer/coach. Ik was bloedfanatiek.”
Zijn bevlogenheid ging ver. En ja, hij was wel eens driftig. “Maar als ik een kostbaar racket had kapotgeslagen, moest ik zelf een nieuwe betalen. Geld was vroeger geen vanzelfsprekendheid. Ik liep twee krantenwijken om bij te dragen in de kosten. Handen uit de mouwen was het motto bij ons thuis. Ik ben tot de junioren B2 gekomen, niet in de buurt van de grote jongens. Op jonge leeftijd aan topsport doen, heeft als nadeel dat het gewone leven een beetje langs je heen gaat. Het was een eenzame weg; op feestjes kende ik bijna niemand. Een gesprek met mijn trainer op mijn zestiende was een wake-up call. Hij zei dat als ik echt verder wilde komen, ik nog meer moest investeren. Fysiek was ik toen al overbelast, ik had last van een schouderblessure en van mijn benen. Toen ik doorhad dat ik het niet ging redden, was mijn motivatie snel weg.”
GEËNGAGEERD
Ilya groeide op in een geëngageerd gezin. Zijn moeder is artistiek onderlegd. Zijn vader werkzaam bij een medische organisatie en zette zich in voor het openbaar onderwijs; beide ouders waren nauw verbonden bij het Humanistisch Verbond. “Mijn zus en ik leerden dat de wereld verder reikt dan je kleine ik. Mijn zus nam dat heel serieus en correspondeerde via Bart Stapert (Amnesty International) met gevangenen.”
Later zou Amnesty één van Van Marle’s eerste en meest geliefde opdrachtgevers worden. En tot op de dag van vandaag doneert hij een deel van zijn tijd aan de organisatie voor mensenrechten.
OLYMPISCH ZEILSTER LISA WESTERHOF
“Vijf jaar lang fotografeerde ik voor het magazine Volkskrant Banen het Interview. Lisa Westerhof is Olympisch zeilster en daarnaast pilote voor KLM, ze is verkeersvlieger in een Boeing 737. Een bijzonder gedreven persoonlijkheid. Ik wilde haar statig portretteren als verkeersvlieger, niet als sporter. Ik ben een fanatiek zeezeiler. ’s Zomers zeilen we veel wedstrijden, mijn vrouw Tessa stuurt. We hebben de ambitie om goed te varen, maar het blijft op recreatief niveau. Scheveningen en de zee is onze achtertuin.”
Meer tijd nodig.
Ik wil echt contact maken met de persoon die ik portretteer en dat lukt niet als de volgende afspraak alweer op de gang zit te wachten.”
GLOEDVOL
Om die tijd te claimen, speelt hij in op het gevoel van de vaak hooggeplaatste dames en heren. “Dan vraag ik: Stel dat dit je laatste portretfoto is, met welk beeld zou je dan herinnerd willen worden? Waarschijnlijk niet met de beelden die nu in het bedrijfs- of privéarchief zitten en 4 jaar oud zijn.”
Wijt zijn houding niet aan arrogantie, dat is het niet.
“ALS IK IETS DOE, DOE IK HET MANISCH”
ANNE-FLOOR NOLET
“Met het portret van Anne-Floor Nolet en haar zus sloeg ik een nieuwe weg in. Simpel, puur en eenvoudig.”
“In dezelfde tijd dat ik het tennissen afbouwde, raakte ik in de greep van fotografie. Mijn vader maakte vroeger altijd de vakantiefoto’s, tot het moment dat hij vodn dat ik dat beter kon. Ik vond die fijne techniek intrigerend. Ik ging in een fotozaak in Uden werken , Foto de Vakman, en deed daarnaast MTS Elektronica. Al snel realiseerde ik mij dat ik iets anders wilde: naar de fotoacademie om het vak echt te leren. In 1994 meldde ik me aan bij de opleiding aan de Tarwekamp in Den Haag. De school zat net in de overgang van MTS Fotografie naar de Acade- mie van Beeldende Kunsten. Van technisch ge-oriënteerd naar autonome kunst. Dat zag je ook terug in de studenten: het ene deel wilde toegepaste fotografie, de anderen wilden kunstenaar worden. Ik wilde vooral de reclamekant op, vermoedde dat daar mijn honger en techniek het best gestild konden worden. Ik ben van de lichting Jo Misdom, docent en reclamefotograaf. Hij zei dat als het voor de perfecte foto nodig was om een lantaarnpaal om te zagen, je dat ook moest doen. Hij leerde me dat je ver moet gaan om het goed te krijgen.” Uiteindelijk is Ilya niet afgestudeerd. Een conflict met de schoolleiding over een vrijstelling deed hem besluiten om zonder diploma de praktijk in te gaan. Hij kreeg opdrachten van Amnesty en liep stage bij Oliveiro Toscani, de fotograaf van de bekende Benettoncampagnes en Jaap Vliegenthart in Amsterdam.
BENNO TEMPEL
Benno Tempel, directeur van het Gemeentemuseum
ANGST VOOR DE CAMERA
Sinds zijn studietijd is er veel veranderd in de fotografie. “Nieuwsfotografie zit in zwaar weer. En op het web en in bijvoorbeeld brochures voor auto’s zijn acht van de tien beelden niet meer gefotografeerd, maar met de computer door motion graphic en 3D-specialisten gemaakt. Daardoor gaat een hele markt verloren.” Zelf koos hij voor een andere richting: de portretfotografie. “Gelukkig kunnen ze met de computer nog geen mensen namaken, maar dat zit er wel aan te komen. Fascinerend. Portretfotografie is een onderschatte discipline. Toch kwam in 2010 21% van de omzet van fotografen uit portretten.”
Voor hem is portretfotografie iets anders dan even een fotootje maken. “Het gaat om communicatie, om de ontmoeting, om het vastleggen van het contact. Negen van de tien mensen vinden het eng om geportretteerd te worden. Het is een heel intieme aangelegenheid.”
Zijn voorbereiding is gedegen. Hij vraagt eerdere beelden van de te portretteren persoon op, maakt schetsen van de gelaatstrekken en loopt in zijn hoofd vooraf alle scenario’s door. Net
zoals hij vroeger een tenniswedstrijd voorbereidde. “Ik visualiseer het verloop van de shoot. Daarom heb ik aan een half uur ook niet genoeg. Het is net alsof je zonder te oefenen een wedstrijd moet dansen. Ik ben degene die moet leiden en ik moet jou meenemen. Ik vind foto- grafie heel intimiderend. Een mooi compliment dat ik laatst kreeg is: ‘Ik vond het eng, maar heb het als prettig ervaren.’”
FAMILIEPORTRET
Hij fotografeert voor kranten, tijdschriften, grote bedrijven en particuliere klanten.
“Ik ben het sterkst één-op-één. Het gaat om echt contact maken. Veel fotografen vinden dat las- tig, daarom staan ze achter de camera. Ik kom altijd zonder camera binnen, die houd ik zo lang mogelijk buiten beeld. Dat toestel is alleen maar een middel om het contact vast te leggen. Ik ga in gesprek met mensen, vraag ze van alles, bijvoorbeeld of ze op hun vader of moeder lijken.
“Fotograferen gaat ook over gunnen.”
Hij zegt gefascineerd te zijn door familiebanden. In het vrije werk dat hij de laatste jaren maakte, staat familie centraal. “Dat begon met een opdracht voor het fotograferen van de zusjes Nolet. Pure, simpele portretten, die ik helemaal naar eigen inzicht mocht maken. Ik wil een nieuwe invulling geven aan het familieportret. Vorig jaar februari maakte ik het portret van de familie Van der Borch van Verwolde. Dat beeld is echt een familieverhaal met in beeld veel verwijzingen naar de familiegeschiedenis. Samen met het team en de familie hebben wij de sfeer helemaal uitge- dacht. Ik wilde echt iets vertellen met dit beeld. Deze foto heeft duidelijk een handtekening.”
“IK KOM ALTIJD ZONDER CAMERA BINNEN”
TEKST CAROLINE LUDWIG FOTOGRAFIE ILYA VAN MARLE, JERONIMUS VAN PELT (PORTRET ILYA)